قبل از دوران مشروطیت در ایران احکام شرعی نسبت به کلیه معاملات و امور مجری بوده و اگر در امر تجارت آداب و رسوم به خصوصی رعایت می‌شده یا اختلاف و حل و عقد امور تجارتی به مجمعی از تجار مراجعه می‌شده، همیشه قوانین شرعی که همان قانون مدنی عمومی بوده رعایت می‌گردیده است.
پس از دوران مشروطیت اولین مرتبه قانون تجارت در تواریخ 25 دلو 1303 و 12 فروردین و ۱۲ خرداد 1304 مشتمل بر 387 ماده تصویب و به موجب آن شرکتهای تجاری تحت قاعده تنظیم و در موضع برات و فته طلب قواعد مجری و ورشکستگی تحت نظم به خصوصی درآمد. بعدها این قانون به موجب قانون مصوب ۱۳ اردیبهشت 1311 کمیسیون پارلمانی عدلیه منسوخ و قانون مزبور جایگزین آن گردید. و فعلا هم با تغییراتی که در بعضی از موضوعات مخصوصاً امور مربوط به شرکتهای سهامی داده شده مجری است. این قانون و قانون مصوب 1303 و 1304 مأخوذ از قوانین تجاری فرانسه است که در سال 1807 میلادی در زمان ناپلئون اول تصویب شده و بعد به وسیله مواد و ملحقات دیگری تکمیل گردیده است.
قانون مشتمل بر ۳۰۰ ماده مربوط به امور شرکتهای سهامی (عام و خاص) با عنوان «لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت» در تاریخ ۲۴ اسفند ماه 1347 به تصویب کمیسیون مشترک خاص مجلسین رسیده که فصل نوینی ایجاد نموده و مواد ۲۱ الی ۹۳ قانون تجارت مصوب 1311 را ضمناً نسخ نموده است.
قانون مزبور در حال حاضر حاکم بر شرکتهای تجاری در ایران است و تاکنون نسخ یا تغییر نیافته است.
قوانین حاکم بر شرکتهای تجاری در ایران
گفتیم که قانون تجارت، منبع اصلی مقررات مربوط به شرکتهای تجاری در ایران می‌باشد. و باب سوم آن به شرکتهای تجاری اختصاص دارد ولی این قانون، کلیه قوانین و مقررات حاکم بر شرکتهای تجاری را شامل نمی‌شود. لذا برای آشنایی با حقوق ثبت شرکت‌ها، باید قوانین دیگری را نیز مورد توجه قرار دهیم.
مقاله نحوه ثبت شرکت با مسئولیت محدود مقاله خوبی برای مطالعه می باشد.
انواع قوانین ثبتی
که بیشتر در ارتباط با مقررات و نحوۀ ثبت شرکتهای تجاری در ایران می‌باشند، این قوانین عبارتند از:
الف) قانون راجع به ثبت شرکت‌ها (مصوب 1310)؛
ب) نظامنامه اجرایی قانون راجع به ثبت شرکت‌ها (مصوب 1310)؛
ج) طرح اصلاحی آیین نامه ثبت شرکت‌ها (مصوب 1340)؛
د) اصلاحیه طرح اصلاحی آیین نامه ثبت شرکت‌ها (مصوب 1386)؛
هـ) نظامنامه راجع به مواد 199 و 197 و 196 قانون تجارت (مصوب 1311)؛
و) آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری (مصوب 1337)؛
ر) قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران (مصوب 1337)؛
ز) ضوابط ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی و معنوی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران (مصوب 1374)؛
ن) قانون اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت خارجی (مصوب 1376).
توصیه میکنم مقاله انواع شرکت های تولیدی را مطالعه فرمایید.
نحوه تنظیم اظهارنامه شرکت سهامی خاص
ثبت شرکت در جزیره کیش
انتخاب موضوع فعالیت و اسم برای شرکت بازرگانی حمل و نقل جاده ای